การผ่าตัดขากรรไกรร่วมกับการจัดฟัน คืออะไร?? อายุเท่าไหร่ถึงสามารถทำได้??

การผ่าตัดร่วมกับการจัดฟัน หรือ Orthognathic surgery เป็นวิธีการรักษาเพื่อแก้ไขความผิดปกติของกระดูกขากรรไกร และใบหน้าให้แก่ผู้ป่วย ซึ่งอาจพบความผิดปกติตั้งแต่เกิด หรือเป็นหลังจากผู้ป่วยมีพัฒนาการด้านการเจริญเติบโตแล้ว ซึ่งอาจจะส่งผลให้ผู้ป่วยมีการเคี้ยวอาหาร และการพูดการออกเสียงที่ลำบาก หรือ อาจทำให้มีอาการนอนกรน หรือ มีอาการหยุดหายใจในขณะนอนหลับได้ (sleep apnea) อีกทั้งอาจทำให้เกิดความผิดปกติของข้อต่อขากรรไกร (TMJ disorder) ได้ เช่น มีอาการปวดที่ข้อต่อขากรรไกร

โดยวิธีการจัดฟันจะเป็นการปรับให้ฟันอยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้อง หรือเหมาะสม  ส่วนการผ่าตัดจะเป็นการแก้ไขกระดูกขากรรไกรให้อยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม โดยอาจจะเป็นการผ่าตัดเพียงแค่ขากรรไกรเดียว (one jaw surgery) หรืออาจจะผ่าตัดทั้งกระดูกขากรรไกรบนและล่าง (two jaws surgery) ก็ได้ เพื่อให้ผู้ป่วยมีการกัดสบฟันการเคี้ยวการพูดการออกเสียงและการหายใจที่เป็นปกติ

โดยการผ่าตัดนี้อาจทำร่วมกับการผ่าตัดอวัยวะบริเวณข้างเคียงนั้นร่วมด้วย เช่น คาง กราม โหนกแก้ม ปาก จมูก ซึ่งจะส่งผลให้เกิดความสวยงามของโครงสร้างใบหน้าร่วมด้วย

การผ่าตัดร่วมกับการจัดฟันสามารถทำได้ 2 รูปแบบ

1. แบบจัดฟันก่อนผ่าตัด (Orthodontic-first approach; OFA)

สำหรับผู้เข้ารับการรักษาที่ทีมทันตแพทย์เห็นว่า ควรได้รับการผ่าตัดขากรรไกรก่อนจัดฟัน เมื่อพร้อมที่จะผ่าตัด ทันตแพทย์จะทำการพิมพ์ปาก เพื่อจำลองการผ่าตัดในแบบจำลองฟัน และทำเฝือกสบฟัน สำหรับใช้ในห้องผ่าตัด และหลังจากผ่าตัดเสร็จแล้วอาจจำเป็นต้องพักฟื้นที่โรงพยาบาล 2-4 วัน และพักฟื้นต่อที่บ้าน 2-4 สัปดาห์ จาก หลังจากนั้นเมื่อคนไข้หายดีแล้ว จึงเข้าสู่กระบวนการ การจัดฟัน เพื่อปรับการเรียงฟัน และการสบฟันให้สมบูรณ์ขึ้น ซึ่งจะใช้เวลาประมาณ 6-12 เดือน

2. ผ่าตัดก่อนแล้วจึงจัดฟัน (Surgery-first approach; SFA)

สำหรับผู้เข้ารับการรักษาที่ทีมทันตแพทย์เห็นว่าควรได้รับการจัดฟันให้มีความเหมาะสมดีก่อนที่จะเข้ารับการผ่าตัดขากรรไกร คนไข้เข้ารับการจัดฟันก่อนผ่าตัด ใช้เวลาประมาณ 6-12 เดือน เพื่อแก้ไขการซ้อนเกและปรับแนวแกนฟัน เนื่องจากปกติ ผู้ที่มีความผิดปกติของขากรรไกร จะมีการชดเชยของฟันโดยฟันจะล้มเอนตามธรรมชาติไปปิดบังความผิดปกติของขากรรไกร ดังนั้น เมื่อเข้ารับการจัดฟันก่อนผ่าตัดจะทำให้การสบฟันก่อนผ่าตัดโดยรวมทั้งใบหน้าดูแย่ลงเพียงชั่วคราว และเมื่อพร้อมที่จะผ่าตัด ทันตแพทย์จะทำการพิมพ์ปากอีกครั้ง เพื่อจำลองการผ่าตัดในแบบจำลองฟัน และทำเฝือกสบฟัน สำหรับใช้ในห้องผ่าตัด และหลังจากผ่าตัดเสร็จแล้วอาจจำเป็นต้องพักฟื้นที่โรงพยาบาล 2-4 วัน และพักฟื้นต่อที่บ้าน 2-4 สัปดาห์ เมื่อคนไข้พักฟื้นหายดีแล้วจึงเข้าสู่กระบวนการจัดฟันต่ออีกประมาณ 6-12 เดือน เพื่อปรับการเรียงตัวและการสบฟันให้สมบูรณ์มากขึ้น

การจัดฟันหลังการผ่าตัดยังคงมีความจำเป็นในทุกกรณีเพื่อแก้ไขการสบฟันที่อาจยังไม่ถูกต้องสมบูรณ์ หรือเพื่อคงสภาพฟันหลังการผ่าตัด การผ่าตัดเพื่อแก้ไขความผิดปกติของขากรรไกรนั้น ส่วนใหญ่แล้วจะต้องรอให้ผู้เข้ารับบริการมีฟันแท้ขึ้นมาจนครบเสียก่อน นอกจากในบางกรณีเท่านั้นที่มีความจำเป็นพิเศษ เช่นกรณีอุบัติเหตุ ศัลยแพทย์จึงจะทำการผ่าตัดให้ทันที และการผ่าตัดจัดแต่งขากรรไกรในผู้ใหญ่นั้น บางครั้งยังสามารถเป็นศัลยกรรมเพื่อความงามโดยทำร่วมกับการผ่าตัดเนื้อเยื่อบางส่วนเพื่อให้ได้รูปหน้าที่มีความสวยงามมากขึ้นได้อีกด้วย

โดยแต่ดั้งเดิมมานั้นส่วนใหญ่จะรักษาโดยการจัดฟันก่อน โดยจัดฟันปรับแก้ไขความผิดปกติของฟันก่อน จะใช้ระยะเวลามากน้อยขึ้นกับความยากง่ายซับซ้อนของแต่ละรายประมาณ 2-4 ปี ซึ่งวิธีการรักษาในลักษณะนี้ช่วงระยะเวลาที่จัดฟันอาจทำให้ผู้ป่วยมีความรู้สึกว่าใบหน้ามีการเปลี่ยนแปลงบ้าง เช่น รู้สึกว่าฟันล่างหรือฟันบนยื่น อูม หรือดูผิดรูปมากขึ้น เพราะต้องมีการจัดฟันให้ฟันมีมุมการเอียงตัวที่ถูกต้องก่อนการผ่าตัด ในผู้ป่วยบางรายจึงมีความรู้สึกว่าขากรรไกรล่างยื่นมากขึ้น เป็นต้น จากนั้นจึงส่งผ่าตัดเพื่อแก้ไขความผิดปกติของกระดูกขากรรไกรบนและล่าง หรือขากรรไกรใดขากรรไกรหนึ่งที่มีความผิดปกติ และหลังจากผ่าตัดเสร็จผู้ป่วยจะต้องมีการจัดฟันต่อเพื่อปรับการเรียงตัวและการสบฟันอีกระยะหนึ่ง เพื่อให้การกัดสบฟันนั้นเหมาะสมและคงที่แล้ว จึงถอดเครื่องมือจัดฟันได้

แต่ปัจจุบันนั้นเริ่มมีการนำวิธีการรักษาโดยการผ่าตัดกระดูกขากรรไกรก่อนแล้วจึงจัดฟันมารักษาผู้ป่วยมากขึ้น โดยผ่าตัดแก้ไขความผิดปกติของกระดูกขากรรไกรก่อน แล้วจึงแก้ไขความผิดปกติของฟันภายหลัง ซึ่งวิธีนี้มีข้อดีคือ ระยะเวลาในการจัดฟันจะสั้นลง เนื่องจากใช้ทฤษฎีที่เชื่อว่าการผ่าตัดจะช่วยกระตุ้นการเคลื่อนที่ของฟันได้เร็วขึ้น จึงทำให้การผ่าตัดก่อนการจัดฟันใช้ระยะเวลาในการจัดฟันแล้วเสร็จ 6 เดือน ถึง 2 ปี ตามความยากง่ายของความผิดปกติในแต่ละราย และข้อดีที่เป็นผลพลอยได้ที่สำคัญอีกประการคือ ผู้ป่วยจะมีการเปลี่ยนแปลงของรูปหน้าให้เหมาะสมสวยงามขึ้นได้เลยก่อนการจัดฟัน

แต่ทั้งนี้ไม่ว่าจะรักษาด้วยวิธีไหนก็ตามควรได้รับการตรวจวินิจฉัยและการวางแผนการรักษาด้วยแพทย์เฉพาะทาง และควรมีการตรวจและวางแผนร่วมกันก่อนการรักษาโดยทีมแพทย์ทั้งผ่าตัดและจัดฟัน

อายุเท่าไหร่ถึงสามารถทำได้?? ข้อควรรู้สำหรับผู้ที่ต้องการจัดฟันร่วมผ่าตัดขากรรไกร

1.ความพร้อมของร่างกาย และอายุ ผู้เข้ารับการรักษาต้องมีสุขภาพที่แข็งแรง ไม่มีโรคแทรกซ้อนที่อันตรายและ ขากรรไกรหยุดการเจริญเติบโตแล้ว ดังนั้นการรักษานี้จึงเหมาะกับผืที่มีอายุ 19-24 ปี แม้ในปัจจุบันจะสามารรักษาผู้ป่ายระหว่างช่วงอายุ 10-60 ปีได้แล้ว แต่จะได้ผลมากที่สุดในช่สงอายุ 19-24 ปั ข้างต้น

2.ความร่วมมือของผู้เข้ารับการรักษา เนื่องจากเป็นการรักษาที่ค่อนข้างกินเวลานาน การร่วมมือจากผู้เข้ารับการรักษา จะช่วยให้ผลของการรักษาเป้นไปตามแผนการรักษา ไม่ว่าจะเป้นการไปพบแพทย์ตามนัดหมาย การรักษาสุขอนามัยช่องปากอย่างสม่ำเสมอ ไปจนถึงการหลีกเลี่ยงเครื่องดื่มแอลลกอฮอลล์และการสูบบุหรี่ เป็นต้น

3.ความเสี่ยงในการรักษา ในการรักษาด้วยวิธีการผ่าตัดนั้นย่อมมีความเสี่ยง ผู้เข้ารับการรักษาต้องเข้ารับคำแนะนำจากแพทย์และเข้าใจในความเสี่ยงต่าง ๆ ก่อนตกลงทำการรักษา

4.การเข้าใจถึงผลลัพธ์ที่แตกต่าง เนื่องจากร่างกายของคนเรานั้นแตกต่างกัน แม้จะใช้วิธ๊การรักษาเดียวกัน ผลลัพธ์ที่ออกมาอาจมีความแตกต่างกันไปตามแต่ละบุคคล ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง เช่น ความผิดปกติของตัวขากรรไกร ความต่างของช่วงอายุ การรักษาจึงเป็นการวิเคราะห์แบบเจาะจงไปที่ผู้เข้ารับการรักษาเป็นราบบุคคล ในแต่ละบุคคลจะมีการเปลี่ยนแปลงรูปหน้าในทางที่ดีขึ้นแตกต่างกันไป อีกทั้งเป็นวิธีการรักษาการะดูกขากรรไกรจึงไม่ควรคาดหวังผลลัพธ์ที่ออกมามากจนเกินไป

5.เลือกแพทย์ที่มีความน้าเชื่อถือ เนื่องจากเป็นการรักษาที่มีราคาสูง และต้องใช้ความชำนาญของแพทย์ จึงควรเลือกแพทย์ที่มีประสบการณ์และความชำนาญสูง เพื่อหลีกเลี่ยงกี่ต้องเข้ารับการผ่าตัดใหม่อีกครั้ง

โดยทางคลินิกฟันยิ้มราม2 ได้มีการร่วมมือกับทันตแพทย์เฉพาะทางศัลยกรรมช่องปากที่มความชำนาญและ มีประสบการณ์ด้านการผ่าตัดขากรรไกรร่วมการจัดฟัน

ผศ.ทพญ.ณฤษพร ชัยประกิจ

ทันตแพทย์เฉพาะทางศัลยศาสตร์ช่องปากและแม็กซิลโลเฟเชียล

ทพญ.ลลิตา รัชกิจประการ

ทันตแพทย์สาขาจัดฟัน, จัดฟันปรับการเจริญเติบโตและความผิดปกติขากรรไกรในเด็ก,จัดฟันร่วมผ่าตัดขากรรไกร,จัดฟันแบบไม่รัดยาง(จัดฟันแบบดามอน , smartclip),  จัดฟันแบบใส(Invisalign)

วิดิโอรีวิวการจัดฟันร่วมผ่าตัดขากรรไกรของคุณ บี้ เดอะ สกา โดย ผศ.ทพญ.ณฤษพร ชัยประกิจ